ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਦੀ ਕਟਾਈ

ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਘਾਹ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਰੋਗਾਣੂ-ਰੋਧਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪੱਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਦਵਾਈਆਂ ਸਿਰ ਦਰਦ, ਦੰਦ ਦਰਦ ਅਤੇ ਬੁਖਾਰ ਵਰਗੇ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਪੌਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਔਸਤਨ ਕੱਦ 1-3 ਮੀਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪੱਤੇ 125 ਸੈ.ਮੀ. ਲੰਬੇ ਅਤੇ 1.7 ਸੈ.ਮੀ. ਚੌੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਰਤ, ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਊਸ਼ਣ ਅਤੇ ਉਪ-ਊਸ਼ਣ ਖੇਤਰਾਂ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਪੰਜਾਬ, ਕੇਰਲਾ, ਆਸਾਮ, ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਜਲਵਾਯੂ

  • Season

    Temperature

    10-33oC
  • Season

    Rainfall

    250-280cm
  • Season

    Sowing Temperature

    20-27 degree
  • Season

    Harvesting Temperature

    30-34 degree
  • Season

    Temperature

    10-33oC
  • Season

    Rainfall

    250-280cm
  • Season

    Sowing Temperature

    20-27 degree
  • Season

    Harvesting Temperature

    30-34 degree
  • Season

    Temperature

    10-33oC
  • Season

    Rainfall

    250-280cm
  • Season

    Sowing Temperature

    20-27 degree
  • Season

    Harvesting Temperature

    30-34 degree
  • Season

    Temperature

    10-33oC
  • Season

    Rainfall

    250-280cm
  • Season

    Sowing Temperature

    20-27 degree
  • Season

    Harvesting Temperature

    30-34 degree

ਮਿੱਟੀ

ਇਹ ਫਸਲ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿੱਟੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੀਕਣੀ ਤੋਂ ਰੇਤਲੀ, ਜਲੋੜ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਚੰਗੇ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਦੋਮਟ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲ ਜੈਵਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਰੇਤਲੀ-ਦੋਮਟ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਲਕੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਸਹਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਮਾੜੇ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਖੇਤੀ ਨਾ ਕਰੋ। ਇਸ ਫਸਲ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦਾ pH 5.0-8.5 ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਝਾੜ

OD-19(Sugandhi): ਇਹ ਕਿਸਮ ਏ ਐੱਮ ਪੀ ਆਰ ਐੱਸ, ਓੜੱਕਲੀ, ਕੇ ਏ ਯੂ, ਕੇਰਲਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 1-1.75 ਮੀਟਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 0.3-0.4% ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਤੇਲ ਦੇ ਰੂਪ ਚ ਔਸਤਨ ਪੈਦਾਵਾਰ 40-50 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਖੱਟੇਪਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 84-86% ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

Pragathi: ਇਹ ਕਿਸਮ ਸੀ ਆਈ ਐੱਮ ਏ ਪੀ, ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਛੌਟੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ ਅਤੇ ਗੂੜੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਤੇਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਔਸਤਨ ਪੈਦਾਵਾਰ 0.63% ਅਤੇ ਖੱਟੇਪਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 85-90% ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਊਸ਼ਣੀ ਅਤੇ ਉਪ-ਊਸ਼ਣੀ ਜਾਂ ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

Nima: ਇਹ ਕਿਸਮ ਸੀ ਆਈ ਐੱਮ ਏ ਪੀ, ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਲੰਬੇ ਕੱਦ ਦੇ ਅਤੇ ਖੱਟੇਪਨ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਬਾਈਓਮਾਸ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 9-11 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 95-105 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Cauvery: ਇਹ ਕਿਸਮ ਸੀ ਆਈ ਐੱਮ ਏ ਪੀ, ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਤਣੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਮੌਸਮ ਜਾਂ ਨਦੀ ਘਾਟੀ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Krishna: ਇਹ ਕਿਸਮ ਸੀ ਆਈ ਐੱਮ ਏ ਪੀ, ਸਬ-ਸੈਂਟਰ, ਬੰਗਲੌਰ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਕੱਦ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਬਾਈਓਮਾਸ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 8-11 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 90-100 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

NLG-84: ਇਹ ਕਿਸਮ 1994 ਵਿੱਚ AINRP  ਦੁਆਰਾ  M & AP, NDUAT, ਫੈਜ਼ਾਬਾਦ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕੱਦ ਲੰਬਾ 100-110 ਸੈ.ਮੀ. ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਗੂੜੇ ਜਾਮਨੀ ਰੰਗ ਦੀ ਪਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 0.4% ਅਤੇ ਖੱਟੇਪਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 84% ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

OD 410: ਇਹ ਕਿਸਮ ਏ ਐੱਮ ਪੀ ਆਰ ਐੱਸ, ਓੜੱਕਲੀ, ਕੇ ਏ ਯੂ, ਕੇਰਲਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਤੇਲ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਸਾਲਾਨਾ 1050 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 18.6% ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੈਥਾਨੋਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਉਚਿੱਤ ਘੋਲਣ ਹੈ।

ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ

ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਉਪਜਾਊ ਅਤੇ ਸਿੰਚਿਤ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਾਰ-ਵਾਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਹੋ। ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਰੀ ਵਾਹੀ ਸਮੇਂ ਫਸਲ ਨੂੰ ਸਿਉਂਕ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ 10 ਕਿਲੋ ਲਿੰਡੇਨ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ। ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਬੈੱਡਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਬਿਜਾਈ

ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ
ਨਰਸਰੀ ਬੈੱਡ ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।

ਫਾਸਲਾ
ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵੇਂ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ 60×60 ਸੈ.ਮੀ. ਅਤੇ ਢਲਾਣਾਂ ਵਿੱਚ 90×60 ਸੈ.ਮੀ. ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖੋ।

ਬੀਜ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ
ਬੀਜ ਨੂੰ 2-3 ਸੈ.ਮੀ. ਡੂੰਘਾ ਬੀਜੋ।

ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ
ਮੁੱਖ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਲਈ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

ਬੀਜ

ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
1.6-2 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਲਈ ਵਰਤੋ।

ਬੀਜ ਦੀ ਸੋਧ
ਫਸਲ ਨੂੰ ਕਾਂ-ਗਿਆਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੈਰੇਸਨ 0.2% ਜਾਂ ਐਮੀਸਨ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਨਾਲ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧੋ। ਰਸਾਇਣਿਕ ਉਪਚਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਵਰਤੋ।

ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਰੋਪਣ

ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਲੰਬੇ ਅਤੇ 1-1.5 ਮੀਟਰ ਚੌੜੇ ਬੈੱਡਾਂ 'ਤੇ ਬੀਜੋ। ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੈੱਡਾਂ ਨੂੰ ਘਾਹ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪਤਲੀ ਪਰਤ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿਓ।

ਨਵੇਂ ਪੌਦੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਰੋਪਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋ ਪੌਦੇ 12-15 ਸੈ.ਮੀ. ਕੱਦ ਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੋਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ 15×19 ਸੈ.ਮੀ. ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡੂੰਘਾ ਨਾ  ਬੀਜੋ, ਇਸ ਨਾਲ ਵਰਖਾ-ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਜੜ੍ਹ-ਗਲਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਖਾਦਾਂ

ਖਾਦਾਂ(ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ)

UREA SSP MURIATE OF POTASH
52 125 23

 

ਤੱਤ(ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ)

NITROGEN PHOSPHORUS POTASH
24 20 14

 
ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ 24 ਕਿਲੋ(ਯੂਰੀਆ 52 ਕਿਲੋ), ਫਾਸਫੋਰਸ 20 ਕਿਲੋ(ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ 125 ਕਿਲੋ) ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ 14 ਕਿਲੋ(ਮਿਊਰੇਟ ਆੱਫ ਪੋਟਾਸ਼ 23 ਕਿਲੋ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। ਐਰੋਮੈਟਿਕ ਪਲਾਂਟ ਰਿਸਰਚ ਸਟੇਸ਼ਨ, ਓੜੱਕਲੀ(ਕੇਰਲਾ) ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ 40 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ।

ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

ਖੇਤ ਨੂੰ ਨਦੀਨ-ਮੁਕਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹੱਥੀਂ ਜਾਂ ਕਸੀਏ ਜਾਂ ਕਹੀ ਨਾਲ ਗੋਡੀ ਕਰੋ। ਮਲਚਿੰਗ ਵਾਲੀ ਵਿਧੀ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਘੱਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਵਧੀਆ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੈਵਿਕ ਮਲਚ 1200 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। ਸਾਲ ਵਿੱਚ 2-3 ਗੋਡੀਆਂ ਕਰੋ। ਕੁੱਝ ਜੈਵਿਕ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਢੰਗ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਲਟ੍ਰਾ ਵਾਇਲਟ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫਲੇਮ ਵੀਡਿੰਗ ਵਾਲੇ ਢੰਗ ਅਪਨਾਓ।

ਸਿੰਚਾਈ

ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ ਜੂਨ ਤੱਕ, 5-7 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਕਰੋ। ਜਦੋਂ ਵਰਖਾ ਲਗਾਤਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਹਿਲੇ ਮਹੀਨੇ 3 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ 7-10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ। ਗਰਮੀ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਫਸਲ ਨੂੰ 4-6 ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪੌਦੇ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ

ਤਣਾ ਛੇਦਕ ਸੁੰਡੀ
  • ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਤੇ ਰੋਕਥਾਮ

ਤਣਾ ਛੇਦਕ ਸੁੰਡੀ: ਇਹ ਸੁੰਡੀ ਤਣੇ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਸੁਰਾਖ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੱਛਣ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਸੁੱਕਣਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਫੋਲੀਡੋਲ ਈ 605 ਜਾਂ ਪੈਰਾਥਿਓਨ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਨੀਮਾਟੋਡ: ਇਹ ਪੂਰੇ ਘਾਹ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਫਿਨੈਮੀਫੋਸ 4.5 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

  • ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

ਕਾਂ-ਗਿਆਰੀ: ਇਸ ਨਾਲ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕਰੀਮ ਵਰਗੀ ਸੋਰੀ ਜਾਂ ਉੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਸਿਰ੍ਹੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਪੂਰੇ ਪੌਦੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਡਾਈਥੇਨ ਜ਼ੈੱਡ-78 @2% ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਫੁੱਲ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰੋ ਜਾਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੈਰੇਸਨ 0.2% ਜਾਂ ਐਮੀਸਨ-6 @1 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧੋ।

ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਲਾਲ ਧੱਬੇ: ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਚਕਾਰ ਤੋਂ ਗੋਲਾਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਧੱਬੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪੱਤੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਬਵਿਸਟਿਨ 0.1% ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਪਰੇਆਂ 20 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਤੇ ਜਾਂ ਡਾਈਥੇਨ ਐੱਮ-45 @0.2% ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਪਰੇਆਂ 10-12 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਤੇ ਕਰੋ।

ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਝੁਲਸ ਰੋਗ

ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਝੁਲਸ ਰੋਗ: ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੇ ਗੋਲ ਅਤੇ ਲਾਲ-ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨੇ ਪੱਤੇ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਡਾਈਥੇਨ ਜ਼ੈੱਡ-78 @0.2% ਦੀ ਸਪਰੇਅ 10-12 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਜਾਂ ਕੋਪਰ ਆਕਸੀਕਲੋਰਾਈਡ 0.3% ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਕੁੰਗੀ: ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਅਤੇ discrete uredinia ਵਾਲੇ ਧੱਬੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੰਬੀਆਂ ਧਾਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੈ।

ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਡਾਈਥੇਨ 0.2% ਜਾਂ ਕੋਪਰ ਆਕਸੀਕਲੋਰਾਈਡ 0.3% ਜਾਂ ਪਲਾਂਟਵੈਕਸ 0.1% ਦੀ ਸਪਰੇਅ 10-12 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਕਰੋ।

ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਛੋਟਾਪਨ: ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਕੱਦ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪੱਤੇ ਛੋਟੇ ਬਣਦੇ ਹਨ।

ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਡਾਈਥੇਨ ਜ਼ੈੱਡ-78 ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਫੁੱਲ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 10-12 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਤੇ ਕਰੋ।

ਫਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ

ਇਸ ਫਸਲ ਦੇ ਪੌਦੇ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ 4-6 ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਟਾਈ 60-70 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਕਰੋ। ਕਟਾਈ ਲਈ ਦਾਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਟਾਈ ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜਨਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦਾਤੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਘਾਹ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ 10-15 ਸੈ.ਮੀ. ਉੱਪਰੋਂ ਕੱਟੋ।

ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ

ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਾਹ ਦਾ ਅਰਕ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਕ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਨੂੰ 24 ਘੰਟੇ ਲਈ ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਖੱਟੇ-ਪਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਘਾਹ ਨੂੰ ਛਾਂ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੰਡੀਆਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਪੈਕਟ ਜਾਂ ਬੋਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕੇ ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਤੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਤੇਲ ਅਤੇ ਲੈਮਨ ਘਾਹ ਲੋਸ਼ਨ ਆਦਿ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਰੈਫਰੈਂਸ

1.Punjab Agricultural University Ludhiana

2.Department of Agriculture

3.Indian Agricultural Research Instittute, New Delhi

4.Indian Institute of Wheat and Barley Research

5.Ministry of Agriculture & Farmers Welfare