ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਫਸਲ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦਾ ਨਾਮ "ਹੈਲੀਐਨਥਸ" ਹੈ ਜੋ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾ ਤੋ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। "ਹੈਲੀਅਸ" ਮਤਲਬ ਸੂਰਜ ਅਤੇ "ਐਨਥਸ " ਦਾ ਮਤਲਬ ਫੁੱਲ। ਫੁੱਲ ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਮੁੜ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇੱਕ ਤੇਲ ਵਾਲੀ  ਫਸਲ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਤੇਲ ਫਿੱਕੇ ਰੰਗ, ਵਧੀਆ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਬੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ  48-53 % ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

 

ਜਲਵਾਯੂ

  • Season

    Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Rainfall

    500-700 mm
  • Season

    Sowing Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Harvesting Temperature

    35°C - 37°C
  • Season

    Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Rainfall

    500-700 mm
  • Season

    Sowing Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Harvesting Temperature

    35°C - 37°C
  • Season

    Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Rainfall

    500-700 mm
  • Season

    Sowing Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Harvesting Temperature

    35°C - 37°C
  • Season

    Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Rainfall

    500-700 mm
  • Season

    Sowing Temperature

    20°C - 25°C
  • Season

    Harvesting Temperature

    35°C - 37°C

ਮਿੱਟੀ

ਇਸਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਰੇਤ਼਼ਲੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਪਜਾਊ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਜਲ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਇਸ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋ ਢੁੱਕਵੀ ਹੈ । ਕਲਰ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾ ਇਸ ਦੀ ਕਾਂਸਤ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀ। ਉੱਤਮ ph 6.5-8 ਹੈ। 
 
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ- ਝੋਨਾ/ਮੱਕੀ - ਮੱਕੀ- ਆਲੂ-ਸੂਰਜਮੁਖੀ,ਝੋਨਾ-ਤੋਰੀਆਂ, ਸੂਰਜਮੁਖੀ,ਨਰਮਾ -ਸੂਰਜਮੁਖੀ,ਕਮਾਦ- ਮੋਢਾ,ਕਮਾਦ- ਸੂਰਜਮੁਖੀ,ਸਾਉਣੀ ਦਾ ਚਾਰਾ - ਤੋਰੀਆ -ਸੂਰਜਮੁਖੀ।

 

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਝਾੜ

Jwalamukhi : ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੇ ਕੱਦ ਦੀ  ਕਿਸਮ ਹੈ । ਪੌਦੇ ਦਾ ਕੱਦ 170 ਸੈ:ਮੀ: ਹੈ। ਫਸਲ 120 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।ਇਸ ਦੀ ਔਸਤ ਝਾੜ 7.3 ਕੁੰਇਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ। ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 42 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ ।
 
 GKSFH 2002: ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੇ ਕੱਦ ਦੀ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ।  ਫਸਲ 115 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਔਸਤ ਝਾੜ 7.5 ਕੁੰਇਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ। ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 42.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ ।  
 
PSH 569: ਪੌਦੇ ਦਾ ਕੱਦ 162 ਸੈ:ਮੀ: ਹੈ। ਫਸਲ 98 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।  ਇਹ ਕਿਸਮ ਪਿਛੇਤੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਵੀ ਢੁੱਕਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਔਸਤ ਝਾੜ 7.44 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ਅਤੇ 36.3 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 
 
PSH 996: ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੀ ਉੱਚੀ ( 141 ਸੈ:ਮੀ:) ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ । ਫਸਲ 96 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਅੀਸਤ ਝਾੜ 7.8 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬੀਜ਼ ਵਿੱਚ 35.8 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕਿਸਮ ਪਿਛੇਤੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁੱਕਵੀ ਹੈ । 
ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ:
 
ਕਿਸਮਾਂ: DRSF 108, PAC 1091, PAC-47, PAC-36, Sungene-85, Morden 
 
ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ : KBSH 44, APSH-11, MSFH-10, BSH-1, KBSH-1, TNAU-SUF-7, MSFH-8, MSFH-10, MLSFH-17, DRSH-1, Pro.Sun 09.

 

ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ

ਨਰਮ ਬੈਡ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੋ- ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵਾਹ ਕੇ ਪੱਧਰਾ ਕਰੋ।  

 

ਬਿਜਾਈ

ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ:
 
ਵੱਧ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਫਸਲ ਨੂੰ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਲਗਾ ਦਿਉ। ਜੇਕਰ ਬਿਜਾਈ ਫਰਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪਨੀਰੀ ਨਾਲ ਕਰੋ ਕਿਉਕਿ  ਇਸ ਸਮੇ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਵਾਲੀ ਫਸਲ ਨੂੰ  ਕੀੜੇ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆ ਵੱਧ ਲੱਗਦੀਆ ਹਨ ।
 
ਫਾਸਲਾ:
 
ਦੋ ਕਤਾਰਾ ਵਿੱਚ 60 ਸੈ:ਮੀ:ਅਤੇ ਦੌ ਪੌਦਿਆ ਵਿੱਚਕਾਰ 30 ਸੈ:ਮੀ: ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖੋ ।
 
ਬੀਜ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ:
 
4-5 ਸੈ:ਮੀ: ਡੂੰਘੇ ਬੀਜ਼ ਬੀਜੋ।
 
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ:
 
ਬਿਜਾਈ  ਟੋਆ ਪੁੱਟ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।  ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ  ਬਿਜਾਈ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਬੈਡ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਂ  ਵੱਟਾ ਬਣਾ ਕੇ  ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 
 
ਦੇਰ ਨਾਲ ਬੀਜ਼ਣ ਵਾਲੀ ਫਸਲ ਲਈ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰੋ ਅਤੇ 1 ਏਕੜ ਖੇਤ ਲਈ 30  ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 1.5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ਼ ਵਰਤ ਕੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਉਣ ਤੋ 30 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਪਨੀਰੀ ਲਗਾਉ। ਬੈਡ ਬਣਾਉਣ ਸਮੇ 0.5 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਅਤੇ 1.5 ਕਿਲੋ SSP ਪਾਉ ਅਤੇ ਬੈਡਾਂ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ  ਦੀ ਤਰਪਾਲ ਹਟਾ ਦਿਉ ਅਤੇ 4 ਪੱਤਿਆ ਵਾਲੇ ਬੂਟਿਆ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਉ। ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਪੁੱਟਣ ਤੋ ਪਹਿਲਾ ਸਿੰਚਾਈ  ਕਰੋ। 

ਬੀਜ

ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
 
ਬਿਜਾਈ ਲਈ 2-3 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ। ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਬੀਜਾ ਲਈ  ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 2-2.5 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ।
 
ਬੀਜ ਦੀ ਸੋਧ
 
 ਬਿਜਾਈ ਤੋ ਪਹਿਲਾ ਬੀਜ਼ ਨੂੰ 24 ਘੰਟਿਆ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾੳ।ਫਿਰ ਛਾਵੇ ਸੁਕਾਉ ਅਤੇ  2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਥੀਰਮ ਨਾਲ ਸੋਧੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੀਜ਼ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਕੀੜੇ ਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆ ਤੋ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਫਸਲ ਨੂੰ ਪੀਲੇ ਧੱਬਿਆ ਦੇ ਰੋਗ ਤੋ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬੀਜ਼ ਨੂੰ ਮੈਟਾਲੈਕਸਿਲ  6 ਗ੍ਰਾਮ ਜਾਂ ਇਮੀਡਾਕਲੋਪਰਿਡ 5-6 ਮਿਲੀਲੀਟਰ  ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਬੀਜ਼ ਨਾਲ ਸੋਧੋ
 
 
ਫੰਗਸਨਾਸ਼ੀ ਦਵਾਈ ਮਾਤਰਾ (ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ)
Imidacloprid 5-6ml
Thiram 2gm

 

ਖਾਦਾਂ

 ਖਾਦਾਂ ( ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ)

UREA SSP MURIATE OF POTASH
50 75 On soil test results

 

 ਤੱਤ ( ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ)

NITROGEN PHOSPHORUS POTASH
24 12 #

 

 

 ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਹਫਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ  4-5 ਟਨ ਰੂੜੀ ਦੀ ਗਲੀ ਸੜੀ ਖਾਦ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਪਾਉ । ਨਾਇਟ੍ਰੋਜਨ 24 ਕਿਲੋ (50 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ), ਫਾਸਫੋਰਸ 12 ਕਿਲੋ (75 ਕਿਲੋ ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਪੀ)  ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋ ।।ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉ। ਅੱਧੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ  ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਬਿਜਾਈ ਤੌ 30  ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪਾਉ। ਸੇਜੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਤੌ 30   ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪਾਉ।

WSF: ਫਸਲ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ 19:19:19 ਦੀ 5 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ 5-6 ਪੱਤੇ ਆਉਣ ਤੇ 8  ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ  ਤੇ  ਦੋ ਵਾਰ ਕਰੋ ।ਫੁੱਲ ਖਿਲਣ ਸਮੇ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਬੋਰੇਨ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ

ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੇ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ 45 ਦਿਨ ਨਦੀਨ ਮੁਕਤ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਲੋੜੀਦੇ ਪੌਦਿਆ ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ। ਬਿਜਾਈ ਦੇ 3 ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਗੋਡੀ ਅਤੇ 6 ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗੋਡੀ ਕਰੋ। ਨਦੀਨਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪੈਂਡੀਮੈਥਾਲਿਨ ਇੱਕ ਲੀਟਰ ਨੂੰ 150-200 ਲੀਟਰ  ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਫਸਲ ਦੇ ਉੱਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 2-3 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ  ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ। ਫਸਲ ਨੂੰ ਡਿੱਗਣ ਤੋ ਬਚਾਉਣ ਲਈ 60-70 ਸੈ:ਮੀ:ਲੰਬੇ ਬੂਟਿਆ ਦੀਆਂ  ਜੜਾਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਨਿੱਕਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਮਿੱਟੀ ਲਗਾਉ। ਜਦੌ ਫਸਲ 60-70 ਸੈ:ਮੀ: ਲੰਬੀ ਹੋ ਜਾਵੇ  ਤਾਂ ਫਸਲ ਨੂੰ ਤਣੇ ਟੁੱਟਣ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਫੁੱਲ ਬਨਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੜਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਲਾ ਦਿਉ।

 

ਸਿੰਚਾਈ

ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਤੇ ਮੌਸਮ ਅਨੁਸਾਰ 9-10 ਸਿੰਚਾਈਆ ਕਰੋ । ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਬਿਜਾਈ ਤੋ 3 ਮਹੀਨਾ ਬਾਅਦ ਕਰੋ। ਫਸਲ ਨੂੰ 50% ਫੁੱਲ ਪੈਣ ਤੇ, ਦਾਣਿਆਂ ਦੇ ਨਰਮ ਅਤੇ ਸਖਤ ਸਮੇ ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ । ਇਸ ਸਮੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਨਾਲ ਝਾੜ ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਖੇੜਾ ਅਤੇ ਜੜਾਂ ਦਾ ਗਲਣਾ ਵਰਗੀਆ ਬਿਮਾਰੀਆ ਲੱਗ ਸਕਦੀਆ ਹਨ। ਭਾਰੀਆ ਜ਼ਮੀਨਾ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ 20-25 ਦਿਨ ਅਤੇ ਹਲਕੀਆ ਵਿੱਚ  8-10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਤੇ ਕਰੋ।ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਬੀਜ਼ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਧੂ ਮੱਖੀਆ ਘੱਟ ਹੋਣ ਤਾਂ  ਸਵੇਰੇ 8-11 ਸਮੇ 7-10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਤੇ ਹੱਥਾ ਨਾਲ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰੋ। ਇਸ ਲਈ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਮਲਮਲ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਢੱਕ ਲਵੋ।

ਪੌਦੇ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ

ਤੰਬਾਕੂ  ਦੀ ਸੁੰਡੀ
  • ਕੀੜੇ ਮਕੌੜੇ ਤੇ ਰੋਕਥਾਮ:
ਤੰਬਾਕੂ  ਦੀ ਸੁੰਡੀ  :ਇਹ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ  ਕੀੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ- ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸੁੰਡੀਆ ਨੂੰ ਪੱਤਿਆ ਸਮੇਤ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿਉ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਦਾ ਹਮਲਾ ਦਿਖੇ ਤਾਂ ਫਿਪਰੋਨਿਲ SC 2 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ  ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ। ਹਮਲੇ ਵਧਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਪਰੇਆਂ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਵਕਫੇ ਤੇ ਕਰੋ ਜਾਂ ਸਪਾਈਨੋਸੈਂਡ 5 ਮਿਲੀਲੀਟਰ  10  ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਨੁਵਾਨ + ਇੰਡੋਐਕਸਾਕਾਰਬ1 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।
ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ

ਅਮਰੀਕਨ ਸੁੰਡੀ: ਇਹ ਸੁੰਡੀ ਪੌਦਿਆ ਅਤੇ ਦਾਣਿਆ ਨੂੰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਉੱਲੀ ਬਣਦੀ  ਹੈ ਤੇ ਫੁੱਲ ਗਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸੁੰਡੀ ਹਰੇ ਤੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ 4 ਫੈਰੋਮੋਨ ਕਾਰਡ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਲਗਾਉ। ਜੇਕਰ ਖਤਰਾ ਵਧੇ ਤਾਂ ਕਾਰਬਰਿਲ 1 ਕਿਲੋ  ਜਾਂ  ਐਸੀਫੇਟ 800  ਗ੍ਰਾਮ  ਜਾਂ ਕਲੋਰਪਾਈਰੀਫੋਸ 1 ਲੀਟਰ ਨੂੰ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ  ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਤੇ  ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ।

ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ

ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸੁੰਡੀ:  ਇਹ  ਸੁੰਡੀ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਖਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।  ਇਹ ਸੁੰਡੀ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਅਤੇ ਵਾਲ ਕਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਸੁੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿਉ।  ਜੇਕਰ ਹਮਲਾ ਦਿਖੇ ਤਾਂ ਫਿਪਰੋਨਿਲ ਐਸ ਸੀ 2 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ। ਹਮਲਾ ਵਧਣ ਤੇ 10  ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਤੇ ਦੋ ਸਪਰੇਆ ਜਾਂ ਸਪਾਈਨੋਸੈਂਡ 5 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ। 

ਤੇਲਾਂ

ਤੇਲਾ : ਇਸ ਦਾ ਹਮਲਾ ਸ਼ਾਖਾਂ ਬਨਣ ਸਮੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਤੇ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੱਚੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦੇ ਹਨ।  ਜੇਕਰ 10-20 % ਬੂਟੇ ਉੱਤੇ ਰਸ ਚੂਸਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜਿਆ ਦਾ ਹਮਲਾ ਦਿਖੇ ਤਾਂ ਨੀਮ ਸੀਡ ਕਰਨਾਲ ਐਕਸਟਰੈਕ  5 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਕੁੰਗੀ

  • ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ:
ਕੁੰਗੀ :  ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਝਾੜ ਦਾ 20%  ਤੱਕ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਟਰਾਈਡਮੋਰਫ ਜਾਂ  ਮੈਨਕੋਜ਼ਿਬ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ ਜਾਂ ਹੈਕਜ਼ਾਕੋਨਾਜ਼ੋਲ 2 ਮਿਲੀਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਵਕਫੇ ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਕਰੋ ।

 

ਜੜਾਂ ਦਾ ਗਲਣਾਂ

ਜੜਾਂ ਦਾ ਗਲਣਾਂ :  ਇਸ ਰੋਗ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਤਣੇ ਤੇ ਸਵਾਹ ਰੰਗੇ ਧੱਬੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ  । ਪਰਾਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੌਦਾ ਅਚਾਨਕ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 30 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਟਰਾਈਕੋਡਰਮਾ ਵੀਰਾਇਡ 1 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਅਤੇ 20 ਕਿਲੋ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਜਾਂ ਰੇਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪਾਉ।  ਇਸ ਤੋ ਇਲਾਵਾ  ਕਾਰਬੈਂਡਾਜ਼ਿਮ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ  ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ। 

ਤਣੇ ਦਾ ਗਲਣਾ

ਤਣੇ ਦਾ ਗਲਣਾ: ਫਸਲ ਬੀਜਣ ਦੇ 40 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਨੁਕਸਾਨੇ ਹੋਏ ਪੌਦੇ ਦੇ ਤਣੇ ਅਤੇ ਜਮੀਨ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਉੱਲੀ ਬਣਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ  ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ  2 ਗ੍ਰਾਮ ਥੀਰਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਨੂੰ ਸੋਧੋ ।

ਝੁਲਸ ਰੋਗ

ਝੁਲਸ ਰੋਗ :ਇਸ ਰੋਗ ਨਾਲ ਬੀਜ਼ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦਾ ਝਾੜ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆ ਉੱਤੇ ਗੂੜੇ ਭੂਰੇ ਤੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋਂ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਪੱਤੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਨੁਕਸਾਨ ਵਧਣ ਤੇ ਇਹ ਧੱਬੇ ਤਣੇ ਤੇ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਇਸਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਦਿਖੇ ਤਾਂ ਮੈਨਕੋਜ਼ਿਬ 3 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ 10 ਦਿਨ ਦੇ ਫਰਕ ਤੇ 4 ਵਾਰ ਕਰੋ।

ਫੁੱਲਾ ਦਾ ਗਲਣਾ

ਫੁੱਲਾ ਦਾ ਗਲਣਾ: ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਭੂਰੇ ਧੱਬੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦੇ ਹਨ । ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਧੱਬੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਲੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।  ਫੁੱਲ ਨਿੱਕਲਣ ਜਾਂ ਬਣਨ ਸਮੇ  ਜੇਕਰ ਇਸਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਦਿਖੇ ਤਾਂ ਮੈਨਕੋਜ਼ਿਬ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।

ਫਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ

ਪੱਤਿਆ ਦੇ ਸੁੱਕਣ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੋਣ ਤੇ ਕਟਾਈ ਕਰੋ। ਕਟਾਈ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਨਾ ਕਰੋ, ਕਿਉਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਤੇ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਉਂਕ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ

ਫੁੱਲ ਤੋੜਨ ਤੋ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 2-3 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਸੁਕਾਉ। ਸੁੱਕੇ ਹੋਏ ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋ ਬੀਜ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਿੱਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਗਹਾਈ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸੋਟੀ ਨਾਲ ਕੁੱਟ ਕੇ ਜਾਂ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਗਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜ ਨੂੰ ਭੰਡਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸੁਕਾਉ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 9-10 % ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਰੈਫਰੈਂਸ

1.Punjab Agricultural University Ludhiana

2.Department of Agriculture

3.Indian Agricultural Research Instittute, New Delhi

4.Indian Institute of Wheat and Barley Research

5.Ministry of Agriculture & Farmers Welfare