ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ, ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ, ਗਾਂ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਅੱਜ ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਨਰਿੰਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹੋਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ “ਯਦੁਵੰਸ਼ੀ ਗੋਟ ਫਾਰਮ” ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਕਰਕੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਆਰਮੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਨਰਿੰਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਮਹਿੰਦਰਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨਾਰਨੌਲ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਇਕੱਠੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਆਰਮੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਨਰਿੰਦਰ ਨੇ ਬੀ.ਟੈੱਕ. ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਲੋਕੇਸ਼ ਨੇ ਐੱਮ.ਸੀ.ਏ. ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਦੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਦੋਸਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।

ਨਰਿੰਦਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਦੋਸਤ ਲੋਕੇਸ਼ ਇਕੱਠੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਦੋਵੇਂ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਕੁੱਝ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਇਸ ਸੋਚ ਨਾਲ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 2016 ਵਿੱਚ “ਯਦੂਵੰਸ਼ੀ ਗੋਟ ਫਾਰਮ” ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਨਰਿੰਦਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਲਈ ਵੱਡਾ ਫਾਰਮ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਰੇਂਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਨੇ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਲਈ ਕਰੀਬ 3.5 ਏਕੜ ਦਾ ਕੈਂਪਸ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀਆਂ ਲਈ 1.5 ਏਕੜ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਲਈ 2 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੋਤਾਪਰੀ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦਾ ਹੀ ਸੌਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਨਰੇਂਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਟਾਲ-ਫੀਡਿੰਗ ਫਾਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਮਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਰੱਖਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੱਡੀਆਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਲਈ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਕਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜੇਕਰ ਖਿੜਕੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਠੰਡੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਖਿੜਕੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਨਾ ਰੱਖਣ। ਯਦੁਵੰਸ਼ੀ ਗੋਟ ਫਾਰਮ ਖੋਲ੍ਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਰੇਂਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਨੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਬਾਰੇ ਸਮਝਿਆ। ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮੁਕੰਮਲ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਛਾਂ ਮਿਲੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਫਾਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਦਰੱਖਤ ਵੀ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਫਾਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਘੁੰਮਣ ਵਾਲਾ ਆਇਰਨ ਫੀਡਿੰਗ ਸਟਰਕਚਰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਲਈ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਛੋਟੇ ਡਰੰਮ ਵੀ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਦਿੱਕਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇ।

ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ‘ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਨਰੇਂਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਦੇ ਯਦੁਵੰਸ਼ੀ ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਵੀ ਬੇਹਤਰੀਨ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਰਿੰਦਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪਾਲਦਾ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਤੱਕ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟੀਕੇ, ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦਾ ਟੀਕਾਕਰਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਨਰਿੰਦਰ ਜੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ “Brucella” ਨਾਮ ਦਾ ਵਾਇਰਸ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦੀ ਨਿਯਮਤ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਯਦੁਵੰਸ਼ੀ ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰੋਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਵ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਬੱਕਰੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 500-600 ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਰਿੰਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ 3000 ਤੱਕ ਬੱਕਰੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਯਾਦੁਵੰਸ਼ੀ ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਦੇ ਮੁਨਾਫੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅੱਜ ਨਰੇਂਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦਾ ਮੀਟ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀ ਦੇ ਦੁੱਧ ਲਈ ਬੱਕਰੀਆਂ ਵੇਚ ਕੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਮੈਂਗਨ ਤੋਂ ਬਣੀ ਖਾਦ ਵੀ ਵੇਚਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਜਿੰਨੀ 2,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਵੀ ਵਧੀਆ ਆਮਦਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਖੇਤਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਰੇਂਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਵੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਖਲਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੱਕਰੀ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਥੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਬੱਕਰੀ ਫਾਰਮ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ।

ਦੋਨੋ ਦੋਸਤ ਆਪਣੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ: ਹਰ ਕੋਈ ਬੱਕਰੇ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਖਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਜੇਕਰ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਬੱਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖਭਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਵੀ ਕਮੀ ਜਾਂ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਵੀ ਦਿਲਾਵੇਗਾ। ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ “ਯਦੁਵੰਸ਼ੀ ਗੋਟ ਫਾਰਮ” ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਯੂਟਿਯੂਬ ਚੈਨਲ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਨਰੇਂਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਬੱਕਰੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਐਕਸਪੋਰਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਕੀਮਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੇਂ ਫਾਰਮ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਵੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਚੁਣੌਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਵਧਣ ਨਾਲ ਲਾਗਤ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੋ ਨਰਿੰਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕੇਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਬਰ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਓ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੱਕਰੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 2 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰੋ। ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਨਸਲ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ, ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਵੀ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦਿਓ।