ਅੱਜ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਤਕਨੀਕ ਵੱਲ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ ਸੰਕੇਤ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਫਾਰਮ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਜਰਾਤ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ- ਦੀਪਕਭਾਈ ਭਵਨਭਾਈ ਪਟੇਲ(ਦੀਪਕਬਾਈ ਅਤੇ ਭਵਨਬਾਈ ਪਟੇਲ), ਉਸ ਨੇ ਵਧੀਆ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਅਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਸਦਕੇ ਉਹਨਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਦਾਦਾ-ਪੜਦਾਦਾ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅੰਬ ਉਹ ਫਲ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਨਵਸਾਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕਚਿਆਵਾੜੀ ਵਿੱਚ ਦੀਪਕਭਾਈ ਨੂੰ ਬਾਗਾਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਾਇਆ। ਦੀਪਕ ਭਾਈ ਨੂੰ 1991 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ 20 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਬ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੰਬੋ ਕੇਸਰ, ਲੰਗੜਾ, ਰਾਜਾਪੁਰੀ, ਐਲਫੋਨਸੋ, ਦਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਤੋਤਾਪੁਰੀ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵਧਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਸਦਾ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਬਗ਼ੀਚੇ ਵਿੱਚ 125 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ 3000 ਤੋਂ 3200 ਅੰਬ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 65 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਆਪਣੀ ਹੈ ਅਤੇ 70 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਠੇਕੇ ‘ਤੇ ਹੈ।

ਖੈਰ, ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦੀਪਕਭਾਈ ਲਈ ਰਸਤਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਕਠੋਰ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਖੇਤੀ ਦਾ ਉੱਦਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਘਟਣ ਕਾਰਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਬ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।

“ਦੀਪਕਭਾਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ – ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੈਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ, ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਮੈਂ ਅੰਬ ਦੇ ਦਰਖਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ, ਖਾਦ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਗ਼ੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਰਿਸਰਚ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕੇਂਦਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਸਹੀ ਅਭਿਆਸਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ।”

ਖੇਤੀ ਦੇ ਸਹੀ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੀਪਕ ਭਾਈ ਨੇ ਕਾਫੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਅੰਬਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਅੰਬ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਆਮਦਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਲਾਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।

“ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਨੂੰ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਦੇ ਗੰਨਾ ਰਿਸਰਚ ਕੇਂਦਰ, ਦਿੱਲੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਰਿਸਰਚ ਕੇਂਦਰ, ਜੈਪੁਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਨਾਵਟੀ, ਅਨਾਰ, ਅੰਬ, ਚੀਕੂ, ਅਮਰੂਦ, ਆਮਲਾ, ਅਨਾਜ, ਕਣਕ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨ ਲਿਆ।”

ਦੀਪਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਹੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਪੈਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਿਖਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਟ੍ਰੈਕ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੋ ਵੀ ਦੀਪਕਭਾਈ ਬੱਚਤ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਨਵੀਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਵਰਤਦੇ।

ਮੰਡੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੀਪਕਭਾਈ ਦੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਬਜ਼ਾਰ ਨਹੀ ਸੀ। ਵਪਾਰੀ ਅੰਬ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਦੀਪਕ ਸਹਿਕਾਰੀ ਮੰਡਲੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅੰਬਾਂ ਦਾ ਜੂਸ ਪੈਕ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਸਹੀ ਕੀਮਤ ਦੀਪਕ ਭਾਈ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।

ਅੰਬ ਦੇ ਨਾਲ, ਦੀਪਕਭਾਈ ਨੇ ਫਾਰਮ ਦੇ ਕਿਨਾਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੇਲੇ, 250 ਕਾਲੀਪੱਟੀ ਚੀਕੂ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਲਗਾਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ੳਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।

“ਅੰਬ ਦੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਾਣੀ, ਖਾਦ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਵਾਰੀ ਮੈਂ ਵਧੀਆ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵਧੀਆ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਾਲੇ ਦਰੱਖਤ ਲਗਾਏ। ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ, ਮੈਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਢਾਂਚਾ ਦੇਣ ਲਈ ਫਲ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛਾਂਗਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਨੁਕਸਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਦਾ ਹਾਂ।”

ਦੀਪਕਭਾਈ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਫਾਰਮ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਢੰਗ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਦੀਪਕਭਾਈ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਵੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਦੀਪਕ ਭਾਈ ਆਪਣੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਨਵਸਾਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਸਰ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਹਨ।  ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਦੀਪਕਭਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਵੀ ਸ੍ਰੋਤ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ।

“ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਖੇਤੀ ਵਿਧੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਫਾਲਤੂ ਖ਼ਰਚੇ ਘੱਟ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੋਰ ਵੀ ਉਪਜਾਊ ਅਤੇ ਨਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।”

ਇਸ ਸਾਰੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਦੀਪਕਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁਰਾ ਪਲ ਵੀ ਆਇਆ। 2013 ਵਿੱਚ, ਦੀਪਕ ਭਾਈ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਜੁਬਾਨ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਠੀਕ ਹੋਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਸਰਜਰੀ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਭਾਗ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੋਲਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਗੁਆ ਬੈਠੇ।

“ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਅਪਾਹਜਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ।”

2017 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦੂਜਾ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਉਹ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਆਦਮੀ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 19 ਪੁਰਸਕਾਰ, ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ, ਨਕਦ ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਰਾਜ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਟਰਾਫੀ ਜਿੱਤੀ ਹੈ।